Terwijl het voorjaar losbarst op het voormalige WG terrein, roze bloesem de bomen tooit en het vogelgezang niet van de lucht is wandel ik naar galerie WG KUNST om er de expositie TWEESTRIJD te bekijken. Een project waarbij vijf dichters een gedicht hebben geschreven over het thema van de boekenweek en vijf kunstenaars zijn uitgenodigd op de gedichten te reageren met een kunstwerk. De expositie loopt al enige tijd maar vanwege Corona tot nu toe voornamelijk met gesloten deuren. Nu worden er weer mondjesmaat kijkers toegelaten. Alsof de tweestrijd ook in de expositiezaal heeft toe geslagen. Wel open, niet open, gedeeltelijk open. Maar nu staat de deur dan toch echt open. Ik kan er zomaar naar binnen lopen.
Via een t.v. scherm zie en hoor ik de dichters hun gedicht voordragen. Later lees ik ze ook in de leporello die ter gelegenheid van de expositie is uitgegeven. Het valt me op dat gedichten begrijpelijker worden wanneer je ze hoort uitspreken door de dichter. Of lijkt dat maar zo ? Bij het lezen vind ik sommige gedichten knap lastig om te begrijpen. Zouden de kunstenaars uitleg gekregen hebben ? Ik heb bij het luisteren naar de gedichten en bij het kijken naar de kunst geen uitleg en zal het met de eigen invallen moeten doen.
Bij binnenkomst zie ik recht voor me een barst in een tegenover liggende muur die van boven naar beneden kronkelt. Ik loop er naar toe en zie dat hij niet echt is maar deel uitmaakt van de expositie. Een werk van Voebe de Gruyter. Het is alsof in dat ene beeld van de barst zowel verval als hoop zichtbaar worden. Alsof het gebouw scheuren vertoont van ouderdom en tegelijk een plant in groeispurt de stenen opzij lijkt te duwen. Tweestrijd tussen groei en verval. Het bijbehorende gedicht van Maud Vanhauwaert ontroert me. “Maar morgen wordt alles anders! We hebben de angst met zijn bleke wortels uit onze borstkas getrokken”. Een gedicht over hoop tegen beter weten in. Pas later vallen de kleine stapeltjes kleding me op die er naast liggen. Een stapeltje schoon goed en het ander vuil en verkleurd. Afbraak en tegelijk een nieuw begin !
Naast de scheur in de muur hangen een paar grote collages. Geknipte stukjes kleurig papier vormen huisjes en bomen en een kerk. En met elkaar een dorp. De schaar van Jantien Jongsma heeft met opzet niet zo precies geknipt waardoor de voorstellingen aandoenlijk worden. Naïef zou je het kunnen noemen. Bij nadere beschouwing vallen ook hier de tegenstellingen op die een samenleving verdeeld maken. Huizen en bomen verdringen elkaar. Fietsers en auto’s gunnen elkaar nauwelijks plek. Wat op het eerste gezicht een harmonieuze samenleving lijkt blijkt bij nader inzien een strijd om het bestaan. Alsof er voor alles en iedereen te weinig plek is. Het bijbehorende gedicht van Maarten van der Graaff vormt een onstuitbare stroom van elkaar verdringende zinnen. Een bombardement van woorden dat op je neerdaalt wanneer de dichter zijn gedicht voorleest. Toch lijkt al het onheil van de dichter niet neer te dalen op het liefelijk bij elkaar geknipte dorpje. De sfeer lijkt daar aangenamer dan in het gedicht. Maar schijn bedriegt.
In een hoek verderop zie ik een soort gong hangen. Een werk van Marijn van Kreij. Zo te zien zelfgemaakt, van gevonden stukken gekleurd metaal. Het gedicht van Maria Barnas spreekt over plotselinge veranderingen in hoe de wereld zich aan ons voordoet en over de onzekerheid en angst die dat met zich mee brengt. Over het donker dat de werkelijke aard der dingen verbergt. Maar valt er licht op dan ontglipt juist datgene wat we zoeken. Als de gong slaat lijkt er regelmaat te ontstaan in de wisseling van zien naar niet zien, van gevoel naar gevoelloos. Een bezwering van het onheil, een boodschap van oosterse wijsheid. Het ritme van de gong reguleert onze angst en onrust.
Naast het bescheiden hoekje van de gong hangt een reuzengroot vel papier, van plafond tot vloer. Gemaakt door Charlotte Schleiffert. Het trekt van verre al de aandacht bij binnenkomst. Twee mannenkoppen domineren de voorstelling. Ze lijken op elkaar. Zijn het alter ego’s ? Stoere koppen uit de mythologie lijken het. Wild golvend haar, felle ogen en stevige lippen. Ze kijken beiden van elkaar weg. De een grimmig, de ander vriendelijk, bedachtzaam. Boven hun hoofden zien we gedachtenspinsels, uitgedrukt in cartoontekeningetjes. Op borsthoogte klotst het water. Zwemmen ze ? Willen ze een verschillende kant op ? Of zien we slechts een persoon en wordt de ambivalentie hiermee uitgebeeld ? “Es sind zwei Seelen in meiner Brust”. In het bijbehorende gedicht van Asha Karami figureren ook twee personen : VITILIGO en FROID. Ze zijn steeds met elkaar in gesprek. Als de dichteres op de film haar gedicht voorleest – ik heb de tekst dan nog niet gelezen – hoor ik haar steeds “Freud” zeggen. In de tekst lees ik later dat ze “Froid” zegt. “Freud” komt mij beter uit. Daar kan ik wat mee. De uitvinder van onbewuste drijfveren. Maar wie is Froid ? Froid betekent koud in het frans. De koude dus. En wie is dan Vitiligo ? Ik ken het woord alleen als aanduiding voor een pigmentverschuiving in de huid. Het geeft in de zomer lichte vlekken. De huid verbrandt daar snel. KOUD tegenover KWETSBAAR. En toch lijken het geen vijanden van elkaar. Integendeel.
Tot slot kom ik bij de wand waar het werk van de initiator van het hele project hangt. Tammo Schuringa. Hij heeft de groep dichters en kunstenaars gevraagd aan dit project mee te werken.
Er hangen een tiental collages van foto’s. Opnieuw en nu sterker dan ooit vallen de
tegenstellingen op in het getoonde werk. We zien een interieur dat opeens ergens halverwege stopt en overgaat in een foto van de natuur. Vaak nogal heftige natuurtaferelen zoals berglandschappen. Het geeft me even de associatie van een glaspui in een hooggelegen villa via welke je je als het ware in de natuur lijkt te bevinden maar in werkelijkheid in een comfortabele, verwarmde woonkamer staat. De overgang van het een naar het ander geeft steeds een schokeffect. Wildernis die meestal zo ver verwijderd is van ons dagelijkse wooncomfort. Het contrast kan haast niet groter zijn. En toch zijn we op beide gesteld. Elk op zijn tijd natuurlijk. De ruige natuur met daarin een flinke dosis gevaar of ontbering en daarna weer de veiligheid en het comfort in huis. Een tegenstelling, maar een die winst oplevert. Het gedicht ernaast van de hand van Arno van Vlierberghe is heftiger in zijn contrasten. Slogans die in de volgende regel al weer ontkracht worden. Het ene moment de ondraaglijkheid van het hedendaagse bestaan lijken uit te ademen. En het moment daarop niets serieus nemen en spotten met onze dagelijkse werkelijkheid.
Een tijdje later sta ik weer buiten. De vogels fluiten een blij weerzien. De iepen vormen bloesem van wollige lichtgroene bolletjes. Een warme wind vult de lucht met voorjaarsgeuren. Even aarzel ik. Is het hier buiten niet mooier dan binnen bij de kunst ? Een kleine tweestrijd speelt zich in mijn binnenste af. Had ik niet beter…? Tweestrijd, we kennen het allemaal. Soms is het een vreedzaam aarzelen om vervolgens in volle overtuiging voor het een of voor het ander te kiezen. Andere keren wordt het een innerlijke strijd die nooit eindigt. Die nooit beslist wordt. Die aan je vreet en alle energie opslokt. Het mooiste is als beide partijen elkaar aanvullen. Wat de een niet heeft vindt je bij de ander. Maar is er dan nog wel strijd ? Strijd misschien niet maar het blijft een feit dat je niet tegelijk een mooie expositie kunt bezoeken en diezelfde uren buiten van het ontluikende voorjaar kunt genieten. Je zult moeten kiezen. Het een of het ander. En dat levert vaak toch wat aarzeling en tweestrijd op.
Wat dat betreft biedt de nieuwe expositie die nu al te bezichtigen is een buitenkans ! De expositie heet “BINNENsteBUITEN” van WG Kunst en deze keer kun je kunst bekijken in de buitenlucht. Over het hele WG terrein staan er gele kastjes met kunst erin. Al wandelend over het terrein kun je dan genieten van kunst en van zon ! Kees Hordijk
Geef een reactie