Kees Hordijk over Versnipperd van Marina Metaal

MENS OF MASSA

In de zaal van WG KUNST hangt de komende week het werk van MARINA METAAL

Drie dagen voor de opening tref ik haar op een bankje bij de ingang van de galerie. Ze heeft nog alle tijd voor de inrichting. Haar werk staat in de zaal langs de wanden op de grond. Ik herken haar werk onmiddellijk uit eerdere exposities. Zo bijzonder is het wel.

Het meest opvallend zijn de tekeningen, oningelijst en met grafietpotlood gemaakt op grote vellen papier. Verderop staan de “schilderijtjes”, met inkt gemaakt maar dan met een kleur erin en achter glas. De formaten van de kleine werken variëren. Ook de lijsten variëren. Die maakt Marina namelijk zelf.

De twee soorten werk verschillen erg van elkaar. De grote grafiettekeningen laten een structuur zien van telkens terugkerende figuren. Ze doen abstract aan ook al zie je op de vellen papier wel herkenbare figuren die in veelvoud zijn afgebeeld. Maar de ritmiek van de herhaling geeft er een abstract karakter aan. Het zijn als het ware patronen geworden. Herhalingen van een zelfde figuur. Pas als je goed kijkt zie je de hoofdjes of lijfjes.

De schilderijen met inkt hebben een heel ander karakter. Bij hen speelt de figuratie een belangrijke rol. Zelfs letterlijk. Op de meeste “schilderijtjes” zie je een figuur of meerdere figuren. Zo is er een blad vol met hoofden naast elkaar. De meeste werken zijn tamelijk donker. En glanzend door de inkt. Of komt dat door het glas ? Het geeft diepte in de voorstelling die er op staat afgebeeld.

Het universum van Marina is bijzonder. Ze schildert in een stijl die ik nooit eerder gezien heb en die je uit duizenden herkent. Ze vertelt me dat er altijd een zekere spanning schuilt in haar werken met een of meer personen. Wanneer mensen te dicht bij elkaar komen verliezen ze hun eigenheid. Worden anonieme wezens die op elkaar gaan lijken. Op een van haar inkt tekeningen zie je een aantal figuren bij elkaar staan. Als je goed kijkt zie je dat ze allemaal met een sjabloon getekend zijn. Ze zien er precies hetzelfde uit. Alleen de tint varieert enigszins. Dombo’s zijn het geworden, met verlies van identiteit. Dan zijn de tekeningen waarop slechts een mens staat afgebeeld individueler maar daar valt onmiddellijk de eenzaamheid op waarin die eenling verkeert. Omgeven door een dreigend onheil. De eenzame figuren doen me denken aan het werk van Hieronymus Bosch. Een kunstenaar rond 1500 ! Zowel in techniek als in onderwerp. Het moederziel alleen zijn wat schril en pijnlijk wordt uitgebeeld.

Het menselijk bestaan lijkt in de tekeningen van Marina niet erg rooskleurig omdat je onvermijdelijk je identiteit verliest temidden van die vele anderen. Samen hebben mensen het niet fijn maar alleen ook niet. In het ene geval raakt hun eigenheid verloren. Gaat op in de collectiviteit van een anonieme menigte. In het andere geval gaat de eenling ten onder aan een existentiële angst die hoort bij de volstrekte eenzaamheid.

Een wand is gevuld met allemaal kleine portretten die in allerlei verschillende kleuren zijn geschilderd. Hier vind je een veelheid aan hoofden die dicht bij elkaar hangen en toch van elkaar blijven verschillen. Maar ze horen dan ook niet bij elkaar. Ze zijn daar allemaal op zichzelf, zonder onderling verband. En hier laten de kleuren en gelaatstrekken opeens levendige gezichten zien. Deze kleine portretjes komen wel tot hun recht ook al hangen ze vlak bij elkaar. Het zijn groteske koppen die allemaal wel iets bijzonders hebben. Kleine portretjes maar wel echte individuen.

De condition humain heeft bij Marina drie mogelijkheden. In de eerste is de menselijke situatie een onmogelijke opgave omdat je temidden van al die gelijke soortgenoten je eigenheid verliest. Een andere bestaanswijze is de volstrekte eenzaamheid waar je in rond dwaalt en verloren raakt. Een derde biedt wat ontsnapping. Dat is het ontwikkelen van een eigen identiteit die zich niets aantrekt van al die figuren om je heen. Je geeft jezelf vorm en kleur zoals je graag wilt. Een relatieve autonomie die het leven, zo dicht op elkaar, mogelijk en leefbaar maakt.

Marina laat me een stapel figuurtjes zien die uit stevig papier zijn gescheurd. Ze wil daar een  wand mee bekleden. Figuren die de wand zullen vullen met hun tastbare, maar anonieme aanwezigheid.. Ze stappen als het ware de ruimte in. En worden daardoor tastbaar, levendig. Dichter bij de werkelijkheid. Een anonimiteit die haast persoonlijk wordt.

Kees Hordijk