Kees Hordijk over BinnensteBuiten 1

SCHAAMTE IN DE KASTJES 1

 

Schaamte is dit jaar ook het thema van de kunst in de kastjes. Kastjes die buiten staan in de buurt van WG KUNST. Schaamte is een beladen begrip. We kunnen er op zijn tijd allemaal last van hebben. Maar erover praten doen we liever niet. Want dat versterkt de schaamte alleen nog maar. Op de route merk ik al snel hoe dit thema op verschillende manieren is opgevat door de kunstenaars. Sommigen verbeelden de eigen schaamte. Anderen verwijzen in hun werk naar de schaamte die we over onze samenleving kunnen voelen. Een samenleving die veel te veel produceert en wat een waanzinnige hoeveelheid afval veroorzaakt.

Er zijn 55 kastjes opgesteld. 45 vanuit WG Kunst, 5 vanuit de buurt en nog eens 5 vanuit de GGZ instelling die in de Constantijn Huygenstraat is gevestigd, vlakbij onze galerie.

Alle kastjes bespreken lijkt me teveel van het goede. Het zal een keuze worden op persoonlijke basis. Ik kies daarbij voor een alfabetische volgorde. Dat is dus niet de looproute.

Op de plattegrond vind je de plek waar de besproken kunstenaars zitten met hun kastje.

 

MARLIEKE BOSMAN tekent een voorstelling in de metro. Het toont een onoverzichtelijke samenvoeging van mensen en objecten. “Mensen verschijnen en verdwijnen. Gezichten vervagen en vervreemden”. Ze spreekt over crowdscapes. Het is alsof de samenhang der dingen totaal verdwenen is. Ordening is zoek. Het geeft een levendig beeld van scenes zoals we die in onze overvolle stad kunnen ervaren. De snelle bewegingen in het verkeer en op straat zitten hier als het ware opgesloten en uitgedrukt in het overvolle beeld.

De gezichten geven een indruk van een volstrekt eigen wereld waarin de vlak bij elkaar zittende reizigers zich bevinden. Ik vind het een beeld wat naadloos past bij wat ik in het centrum van Amsterdam op straat en in de metro zie. Alles verloopt in een waanzinnig tempo, kris kras door elkaar, en iedereen vindt dat heel gewoon. De schaamte zie ik hier niet direct. Of het zou moeten zitten in de verwrongen gezichten die ontluistering uitdrukken. Kastje 5:

GRIETJE BOUWMAN laat een foto zien of eigenlijk zijn het er drie. Links een vrouw van middelbare leeftijd die in de spiegel naar zichzelf kijkt. Ze lijkt niet tevreden over haar gezicht. Ze legt haar handen kruiselings op haar wangen als om het in een gewenste vorm te krijgen. Ernaast zie je een foto maar die is volledig afgedekt. De verandering die ze aanbrengt mag kennelijk niet gezien worden. Rechts daarvan zie je dan het resultaat van de ingreep in een derde foto. Ze draagt opeens een baard waar ze met haar handen over streelt. Het verbazingwekkende is dat je als kijker ook ineens een man op de foto meent te zien. Wat een baard kan doen ! Hoe veel mensen voelen zich ongemakkelijk in hun lijf ? Zouden liever tot het andere geslacht behoren. Of er anders uitzien. Schaamte komt daar altijd wel bij kijken. Je zit in het verkeerde lichaam. En daar schaam je je voor ook al helpt dat niet. Kastje 6:

 

JOS DEN DIKKEN laat ons met veel humor een situatie zien die we allemaal wel kennen. “Te laat” heet die. Het toilet staat niet op vrij of bezet maar op te laat. Vlak voor de wc doe je het in je broek. Net niet gehaald ! Een pijnlijk moment. Wat doe je dan ? Toch maar de wc in gaan ? En wachten tot het droog is ? Buitengewoon geestig ! De plek die anders alleen maar ontvangt confronteert ons nu met ons falen. Schaamte ! Kastje 46:

 

MONIQUE HARDERWIJK heeft een “masker van schaamte” gemaakt. Het meest opvallende aan dit masker is dat het zich niet laat onderscheiden van de achtergrond. Ze mag niet uit de verf komen. Ze valt weg. Haar ogen zijn nog extra verborgen met veertjes. Schaamte kan variëren. Het kan licht zijn. Ja zelfs vermakelijk. Zo dat je er zelf om kunt lachen. Maar hier gaat het over iets anders. Hier is de schaamte massief aanwezig en staat geen eigenheid meer toe. Je lost op in de omgeving. Je verdwijnt. Zo’n schaamte raakt de hele persoon. Er blijft niets van je over. Dat is hier prachtig in beeld gebracht. Bij momenten kennen we het allemaal wel. Als je op het toneel staat en je tekst niet meer weet. Dan zou je ook het liefst door de planken zakken. Maar als je het voortdurend hebt is er iets fundamenteel mis in je zelfgevoel. Kastje 14:

 

FRANCISCA HENNEMAN heeft een verbazend mooi weefsel gemaakt. Moet ik het object noemen of is het een organisme ? Een vormsel van gladde silicone. Waarbij de naden zijn dicht gemaakt met haak- en breitechnieken. Het maakt een wonderlijke indruk. Als iets wat ergens diep in zee ligt. In zijn eenvoud beeldschoon. Op de huid een plek waar wat gras is aangegroeid. Het ontsiert de wonderschone vorm enigszins. Ook in de diepe zee zijn er aangroeisel die de oorspronkelijke vorm belagen. Milieuvervuiling. En opeens is het werk een aanklacht geworden. Even daarvoor genoot ik nog van de schoonheid. Helaas gaan schoonheid en vervuiling slecht samen. In dit geval zou ik de vervuiling van de zee met woorden bestreden hebben om vooral dit prachtige kunstwerk onaangetast te laten.

Met kunst kun je kiezen : vervuiling en politieke misstanden aankaarten. Of het tegenovergestelde doen. Zwijgen over de vervuiling want daar wordt inmiddels genoeg over geschreven en pure schoonheid laten zien die haast niet meer bestaat. Kastje 17:

 

“De schaamte voorbij”. JET HESSELS laat zien hoeveel schaamte er in haar leven voortkomt uit haar voorgeslacht. Een vader en een grootvader die met psychiatrie te maken hebben gehad. Depressie en psychose. Ook Jet zelf heeft aanleg in die richting. De schaamte die dat met zich mee brengt bestrijdt zij met wat ze in haar kastje laat zien. Zij gaat de schaamte te lijf met een bloot lichaam. Het kwaad met zichzelf bestrijden. En zo leert ze om te gaan met schaamte. Haar kastje geeft nu eens geen voorbeeld van schaamte maar van de strijd tegen schaamte. Schaamte kun je overwinnen. Dat lijkt me ook een belangrijke boodschap bij deze expositie. Kastje 50:

 

“Fat shaming”. Zo heet de porseleinen dekschaal van MARIJKE JANSSEN. Op de schaal ligt een vetgemest varkentje. Het is een aanklacht tegen de schaamteloze vetmesterij van de varkensindustrie. Evengoed ligt het varkentje er beeldschoon bij. In blauw en rood en goud. Echt bladgoud ! Het is een aanklacht maar zo lang het varken op de schaal ligt en niet erin dreigt er geen gevaar. Kastje 4:

 

MAARTJE JAQUET zit zelf in een kastje. Althans, ik denk dat ze het is maar dat weet ik niet zeker. Ze houdt een pleidooi voor het laten groeien van het schaamhaar. In een tijd waarin dat bijna allemaal wordt weggeschoren. Heel geestig zien we hoe er tal van gewassen op haar buik groeien dankzij Pokon. Ook hier een voorbeeld van schaamte die misplaatst is volgens de kunstenaar en dus moet worden bestreden. Ze houdt een lofzang op het schaamhaar wat uit haar onderbroek groeit. Een taboe doorbreken om zo een einde te maken aan al die misplaatste schaamte. Geestig ! Kastje 54:

 

Over een week zal ik weer een selectie maken uit de vele kunstwerken in de kastjes en daar verslag van doen op de website van WG Kunst.

 

Kees Hordijk