blog SCHAAMTE
Is het thema van de grote expositie die vandaag opent in de zaal van WG KUNST en in de gele kastjes die de komende negen weken overal op het WG terrein staan. Schaamte is geen gemakkelijk onderwerp. Voor niemand van ons. We schamen ons liever niet. Schaamte gaat over het je ongemakkelijk voelen onder de ogen van een ander. Schaamte wil je het liefst verbergen. Anderen mogen het niet zien. Maar juist schaamte ontstaat in de ontmoeting met de ander. Schaamte kan er zijn over iets in je uiterlijk. Over het onverwachts naakt tegenover een ander staan bijvoorbeeld. Of over een lichamelijk misvormd zijn zoals bij een hazenlip.
Maar net zo goed over iets wat je gedaan hebt of juist hebt nagelaten en wat door anderen gezien wordt. Pas dan ontstaat schaamte. Door het betrapt worden. Bij schuldgevoel gaat het over iets anders. Schuldgevoel ontstaat onder invloed van het geweten. Een ander krijgt daar meestal niet veel van te zien. Het is een innerlijk proces waarbij iemand zich schuldig voelt over wat hij gedaan heeft.
In de expositie in de zaal van WG KUNST zien we het werk van drie kunstenaars. Alle drie hebben ze schaamte op verschillende wijze in beeld gebracht. Bij binnenkomst loop je direct tegen het werk van Astrid Oudheusden aan. Schilderijen aan de wand die je onmiddellijk ongemakkelijk laten voelen. Allemaal met een persoon erop. Gefascineerd blijf ik staan kijken. Alsof je gevangen wordt door de blik van de afgebeelde personen. Op de grond staan kaften van boeken die grotendeels overgeschilderd zijn, ook met afbeeldingen van personen. De kaften staan als een gezelschap bij elkaar. Lijken iets met elkaar te hebben.
De grote schilderijen aan de wand zou je portretten kunnen noemen, maar dat woord past niet bij deze gezichten. Portret hoort bij iemand die blij is afgebeeld te worden. Dat zijn deze mensen niet. Ze lijken eerder tegen hun zin afgebeeld. MUG SHOTS zijn het. Foto’s van mensen die van iets verdacht worden, politiefoto’s dus. Je ziet hoe ongemakkelijk de afgebeelde personen zich voelen. De gezichten maken een gesloten indruk. Het gefotografeerd worden is duidelijk tegen hun zin maar ze moeten meewerken. De gezichten verraden geen gevoelens. Boosheid over hun arrestatie kunnen ze zich niet veroorloven. Hoogstens lees je onvrede in hun blik.
De kaften die op de grond staan laten vergelijkbare portretten zien maar door het formaat ogen ze minder kil. Of zijn ze in een andere stijl gemaakt ? Is het soms met krijt gedaan ? Ze ogen wat grover, ogenschijnlijk slordiger. Maar per saldo creatiever. Ze geven duidelijk meer esthetisch genoegen dan de grote portretten die er boven hangen. Al houden die je dan weer in hun greep door de beklemmende lading die erin schuilt.
Wanneer je verder loopt in de zaal kom je het werk tegen van Pieter Kusters. Een bescheiden hoek heeft hij gevuld met zijn kleine geschilderde houten platen. Bij hem is snel duidelijk waarover de schaamte gaat. We zien regelmatig geslachtsdelen verschijnen op zijn werk. Bij hem lijkt de schaamte vooral over het blote mannenlichaam te gaan. Maar de schaamte lijkt
betrekkelijk. Het plezier over de afbeeldingen is minstens zo groot. Het is het plezier over spelletjes die, omdat ze verboden zijn, juist zoveel genoegen kunnen geven. Wat je stiekem doet is extra leuk ! Naast de wand zie ik een prachtig object staan. Waarop ook al weer een blote man te zien is op een zwarte ondergrond.. Een grote beschilderde houten plaat vertelt het verhaal van een minder prettige herinnering. Hoe hij als kind tegen zijn zin mee moest lopen in een processie. Wat kun je je ook als kind al schamen wanneer je je in het publiek moet vertonen op een manier die je verschrikkelijk vindt. Ook de voorstelling waarin een blote man zit opgesloten in een soort van kooi verraadt vooral ongemak.
Achter in de zaal vinden we het werk van Anne van de Pals. Haar werk is het minst figuratief.
Juist het weglaten van figuratie kun je opvatten als een gevolg van schaamte. Je beeldt de werkelijkheid niet af want die maakt te veel duidelijk van wat je liever verborgen houdt. Je moet heel goed kijken om te zien wat er verstopt zit in haar werk. Aan de lange wand hangen verschillende werken die bestaan uit gevlochten stroken papier die kruiselings met elkaar een samenvoeging vormen van twee afzonderlijke tekeningen. Het geheel krijgt er het karakter van een ruimtelijk werk door. Door het ineenvlechten van 2 tekeningen verbergt de oorspronkelijke voorstelling zich. Daar moet je naar raden. Ik zie op een van de collages een schaduw van een man. Op een andere samenvoeging ontwaar ik blote lichaamsdelen.
Het mooie van het werk is dat het niet meer lijkt te gaan over het verbergen van een voorstelling maar over het ontstaan van een geheel nieuw ruimtelijk werk wat min of meer als van zelf tot stand is gekomen. Tot verbazing en verrassing van de kunstenaar zelf.
Ik zie twee gezichten tot leven komen vanuit een op vele plekken ingeknipt vel papier. Daar waar het is ingeknipt komt het papier los van de ondergrond en geeft vorm aan een gezicht waarin ruimtelijkheid ontstaat.
Anne heeft meer verrassend werk in de zaal opgehangen of neergezet. Zo zie je een paar objecten staan waarin talloze peuken zijn verwerkt. Opgebrande sigaretten. Een bizar werkstuk. De peuken zitten dicht op elkaar gestampt. Het doet niet prettig aan. Het roken wordt kennelijk verafschuwd. Ik spreek de kunstenaar tekort om te horen waar het aan refereert. Maar verrassend en totaal onverwacht kun je haar werk zonder twijfel noemen.
Haar eigen verrassing over het nieuwe en onverwachte in haar werk lijkt ook bij haar groter dan de schaamte.
Zoals eerder vermeld vormt deze expositie onderdeel van het veel grotere project over SCHAAMTE. Vanaf vandaag, vrijdag de 31-ste, zijn ook de kastjes weer met kunst erin te bezichtigen die overal staan opgesteld over het terrein van het vroegere WG. De expositie in de zaal duurt een paar weken. De kastjes zijn negen weken lang te bezichtigen. Volgende week schrijf ik een blog over de kastjes.
Kees Hordijk
Geef een reactie